Boję się, lękam się – co to jest lęk i zaburzenia lękowe
Tłum ludzi, a ja czuję paraliżujący lęk.
Ośmionogie stworzenie wisi na ścianie, a ja drżę ze strachu.
Budzę się rano i czuję niepokój.
Kojarzysz te objawy? To LĘK. Czym jest lęk, jakie są jego charakterystyczne objawy oraz jak sobie z nim radzić – dowiesz się z tego artykułu.
Co to jest lęk?
W mowie potocznej używamy zamiennie słów lęk oraz strach. W psychologii odróżniamy je od siebie. Strach to naturalna reakcja na jakieś realne zagrożenie, które staje przed nami. Gdy dostrzegamy niebezpieczeństwo, nasz organizm przygotowuje się do walki lub ucieczki. Oto prosty przykład:
Gdy idę przez las i zobaczę na ścieżce dużego węża to poczuję strach: przede mną jest zagrożenie. Gad, może jadowity. Mój organizm przygotuje się do działania: tętno i oddech przyśpieszą, zmysły staną się bardziej wyczulone, a ja będę chciał albo uciekać, albo walczyć.
Lęk powoduje podobne “objawy”, jak strach, ale nie jest reakcją na konkretne wydarzenie, ale na nasze wyobrażenia o danej sytuacji. Zdarza się, że lęk wyolbrzymia zagrożenie, dostrzegając je tam, gdzie go faktycznie nie ma. Jest bardziej ogólny, a mniej szczegółowy i dotyczy nie tego co realne, ale tego, co myślimy.
Przykładem na to może być lęk przed wystąpieniami publicznymi. Mogę odczuwać niemal paniczny strach przed wejściem na scenę, by powiedzieć coś do grupy ludzi. W mojej głowie pojawiają się najgorsze z możliwych przewidywań: wyśmieją mnie, obrzucą jajkami, wybuczą i wyrzucą. Mam sucho w ustach. Serce wali, jak szalone. A gdzieś z tyłu głowy wiem, że NIC MI SIĘ NIE STANIE. Nikt nie zrobi mi krzywdy, za źle wypowiedziane zdanie.
Kiedy lęk staje się problemem?
Kiedy lęk utrzymuje się zbyt długo, mimo że nie ma ku temu powodów oraz gdy jest bardzo nasilony, możemy mówić o zaburzeniu lękowym. Kolejnymi symptomem, który mówi, że lęk staje się życiowym problemem, jest to, że obniża on jakość życia i nie mamy możliwości, by nad nim zapanować.
Jakie są cechy charakterystyczne zaburzeń lękowych?
Choć istnieje wiele zaburzeń lękowych i każde z nich charakteryzuje się szczególnymi cechami, można wyróżnić wspólne elementy każdego zaburzenia.
- odczucie zmartwienia utrzymuje się przez długi czas. Jest także połączone z poczuciem przytłoczenia. To tak, jakby ktoś nosił na plecach duży kamień.
- myśli, które wywołują lęk i niepokój cały czas wracają i mamy duże trudności w tym, by się uspokoić.
- pojawiają się objawy somatyczne: problemy z układem krążenia, oddechowym oraz pokarmowym. Możemy czuć ucisk na żołądku lub mieć ciężki oddech.
Skąd biorą się zaburzenia lękowe?
Lęk jest czymś stale obecnym w naszym życiu. Kiedy jednak staje się zbyt duży i przechodzi w stan zaburzenia, możemy zadać sobie pytanie, skąd bierze się takie zaburzenie. Przyczyn może być wiele.
Jeśli na co dzień żyjemy w stresującym środowisku, nie mamy możliwości lub nie potrafimy odpoczywać, lub zrelaksować się nerwowe sytuacje mogą nas przytłoczyć powodując, że lęk przejdzie w zaburzenie.
Wpływ mają także na to cechy charakteru, takie jak perfekcjonizm (przeczytaj o nim więcej tutaj) lub niska samoocena. Takie cechy utrudniają nam zdrowe i spokojne podejście do trudnych sytuacji w naszym życiu.
Innymi czynnikami są problemy zdrowotne lub relacyjne, które obniżają nasze zdolności do radzenia sobie z lękami.
Rodzaje zaburzeń lękowych
- Lęk społeczny
- Fobie specyficzne
- GAD
- OCD
- Lęk paniczny z agorafobią
- Lęk o zdrowie
- Zespół ostrego stresu (ASD) i zespół stresu pourazowego (PTSD)
Jak radzić sobie z lękiem?
Kiedy czujemy lęk, który zaczyna nas przytłaczać, warto wykonać kilka kroków:
- Weź kilka głębokich oddechów.
- Zapytaj się, co się dzieje, czy to, czego się lękasz to prawda, czy fikcja? Czy rzeczywiście może się stać to, co sobie wyobrażasz?
- Spróbuj popatrzeć na dany problem z innej strony: czego w tym momencie potrzebuję? Co doradziłbym innemu człowiekowi w takiej sytuacji?
- Pomyśl o reakcji, którą chcesz podjąć i zastanów się nad konsekwencjami.
Spokojne zatrzymanie się i porozmawianie ze swoimi lękami, umożliwia spokojne rozwiązanie danej sytuacji.
To metoda na lęk, który się pojawia w danym momencie. Aby minimalizować jego skutki, warto rozwiązywać konflikty, które rodzą się w naszych relacjach, unikać używek oraz dbać o zdrowy tryb życia: ruch, zdrowe odżywianie i relaks. Te proste rzeczy ułatwią radzenie sobie z lękami.
Leczenie zaburzeń lękowych
Co robić, gdy lęk zaczyna nas przytłaczać i nie radzimy sobie z nim? Co gdy nie jest to już zwykły lęk, ale zaburzenie?
Pomocą w takich sytuacjach jest psychoterapia. W nurcie poznawczo-behawioralnym (CBT), w którym pracujemy w naszym gabinecie, uczymy, jak dostrzec wzorce zachowania i zmienić sposób myślenia. Prowadzi to do zmiany zachowań, a tym samym do redukcji lęków i wychodzenia z zaburzeń. O CBT przeczytasz więcej w tym miejscu.
Czasami nieodzowna w terapii zaburzeń lękowych jest farmakoterapia, którą można wdrożyć po konsultacji z terapeutą oraz psychiatrą.
