Terapia poznawczo-behawioralna czym jest i jakie są jej zalety

Na szczyt góry prowadzi zwykle wiele różnych ścieżek. Do zdrowia psychicznego zaś prowadzą różne nurty terapeutyczne. Wśród nich jest nurt poznawczo-behawioralny (CBT). Ma on wiele zalet, o których dowiesz się w tym artykule. Poznasz ponadto, jak powstał oraz jak wygląda w praktyce terapia w tym nurcie.

Jak powstał nurt poznawczo-behawioralny?

Aaron Beck –  amerykański psychiatra – twórca podejścia poznawczo-behawioralnego. Po ukończeniu studiów medycznych rozpoczął specjalizację w neurologii oraz uczył się psychoanalizy. W swoich badaniach miał udowodnić naukowo twierdzenia tego nurtu. Jego praca doprowadziła go jednak do zupełnie innych wniosków. Zakwestionował niektóre twierdzenia psychoanalityczne i powoli odchodził od nich tworząc własne podejście, zwane poznawczo-behawioralnym. Rozwijał je w latach 60. XX wieku.

Na czym polega terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym?

W nazwie nurtu poznawczo-behawioralnego (CBT) pojawiają się dwa słowa: behawioryzm i poznanie. 

Źródłem problemów pacjenta – złego stanu emocjonalnego, kłopotów w relacjach, depresji czy lęków, są nieadaptacyjne przekonania i myśli oraz znaczenie, jakie jest im nadawane. Myśli automatyczne, które wiążą się z bardzo sztywnymi przekonaniami o sobie lub o innych generują silne emocje. W wyniku tego pacjent podejmuje nieodpowiednie do sytuacji zachowania, które z biegiem czasu utrwalają się na zasadzie uczenia się nieprawidłowych nawyków.

Terapia to współpraca pomiędzy terapeutą i pacjentem. Jej celem jest wspólne dojście i rozpoznanie nieadaptacyjnych myśli, przekonań, zasad i norm (element poznawczy) i nauczenie się nowego, zdrowszego sposobu zachowania (element behawioralny). Nie pomijając przy tym sfery emocjonalnej oraz reakcji ciała, które z dwoma powyższymi elementami są ściśle związane.

Cechy terapii poznawczo-behawioralnej CBT

Nauka nowych, bardziej funkcjonalnych zachowań, które mają zastąpić te nieadaptacyjne, to proces trwający określony czas. Dzięki temu terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym nie ciągnie się latami, ale jest  ograniczona w czasie.

Ponadto, terapia poznawczo-behawioralna oparta jest na licznych badaniach potwierdzających jej skuteczność. W terapii stosowane są tylko te narzędzia, techniki i sposoby rozumienia danego problemu i zaburzenia, które zostały przebadane w praktyce i przynoszą efekty. Celem jest, aby pacjent dzięki terapii lepiej rozumiał siebie i nabył nowych umiejętności, które będzie mógł stosować samemu już po zakończeniu terapii. Tak, aby sam dla siebie stał się terapeutą.

Niezwykle ważną w terapii CBT jest relacja pacjenta z psychoterapeutą. W terapii CBT wykorzystuje się porównanie do trenera i zawodnika. Terapeuta to trener, który ma pewną wiedzę w danym obszarze i jest gotowy przekazać ją zawodnikowi. Jednak to od zawodnika zależy jaki będzie efekt i czy zrobi użytek z tej wiedzy. Z tego powodu terapia to współpraca pomiędzy pacjentem i psychoterapeutą. Sami doskonale wiemy, że jeśli dobrze się z kimś rozumiemy, to chętniej z taką osobą współpracujemy. Stąd bierze się tak duże znaczenie relacji terapeutycznej dla efektów terapii. Jest ona najbardziej leczącym czynnikiem terapii.

Jakie są metody stosowane w terapii CBT?

Terapia poznawczo-behawioralna posiada bardzo szeroki wachlarz metod, które pomagają dojść do istoty problemu i go zmienić. Niektórymi z nich są:

• Dialog sokratejski –  Sokrates zaczepiając ludzi w Atenach zadawał im pytania i chciał, aby sami doszli do prawdy. Tak samo działa terapeuta CBT. Zadaje pytania w taki sposób, by to pacjent doszedł do źródeł swoich problemów. W końcu to on zna się najlepiej! 
• Skala emocji – aby dojść do fałszywych przekonań i myśli trzeba zbadać emocje. Początkowo pacjent uczy się je rozpoznawać i nazywać oraz określać ich intensywność. Służy temu skala emocji, dzięki której łatwiej jest określić siłę oddziaływania uczuć i stwierdzić, czy są adekwatne do wydarzenia. (więcej o emocjach przeczytasz tutaj)
• Dziennik myśli, emocji, zachowań i reakcji ciała (tzw. Kajzerka) –  aby zbadać swoje reakcje, śledzić emocje, reakcje ciała i uczyć się nowych zachowań pomocny może się okazać dziennik. Pacjent może badać swoje myśli i uczucia oraz łatwiej zauważać zmiany w swoim zachowaniu i ciele. Ułatwia to uczenie się nowego sposobu działania, tak istotne dla nurtu poznawczo-behawioralnego CBT.
• Ekspozycja – aby zmienić nieprawidłowe zachowania, trzeba działać w nowy sposób. Wiąże się to często z lękami i stresem. Przy wsparciu terapeuty CBT pacjent wchodzi w nowe, trudne dla niego sytuacje, by uczyć się poprawnych zachowań. Wystawia się (eksponuje) na trudne warunki, w kontrolowanym środowisku.

Co można leczyć terapią poznawczo-behawioralną CBT?

Za pomocą terapii poznawczo-behawioralnej można leczyć problemy takie jak:

• zaburzenia nastroju m.in.: depresję, manię, chorobę afektywną-dwubiegunową,
• zaburzenia lękowe m.in: fobie, ataki paniki, lęk o zdrowie, lęk społeczny, agorafobie, zespół lęku uogólnionego
• zaburzenia odżywiania,
• PTSD – zespół stresu pourazowego,
• Uzależnienia,
• zaburzenia osobowości,
• oraz inne zaburzenia psychiczne.

Pierwsze spotkania z terapeutą są oczywiście po to, by zdiagnozować chorobę. Następne są kolejnymi krokami w nauce nowego funkcjonowania, aż do całkowitego wyjścia z problemu.

Zalety terapii nurtu poznawaczo-behawioralnego CBT

Wśród zalet terapii w nurcie CBT wyróżniają się trzy.

Po pierwsze, skuteczność terapii w tym nurcie jest potwierdzona badaniami. Nie opiera się ona na teoriach i przypuszczeniach, ale na dowiedzionych badaniami metodach. Już jej twórca, Aaron Beck, skupiał się na naukowym dowiedzeniu jej skuteczności.

Po drugie, jest określona w czasie. Terapia CBT nie ciągnie się latami. Dzięki temu pacjent może postawić sobie jasno określony cel możliwy do zrealizowania w określonym czasie. Sprzyja to wytrwaniu w terapii oraz pozwala ją dobrze zaplanować.

Po trzecie, jest to terapia praktyczna. W trakcie terapii w nurcie poznawczo-behawioralnym sam pacjent uczy się nowych sposobów działania i może je praktykować także po zakończeniu samego procesu leczenia.