TERAPIA SCHEMATÓW – na czym polega
Terapia schematów (ang. Schema Therapy, ST) jest rodzajem terapii rozszerzającym obszary typowe dla CBT. Terapia Schematów koncentruje się na przetwarzaniu przykrych wspomnień o doświadczeniach z dzieciństwa, wykorzystując techniki doświadczalne do zmiany nieprzyjemnych emocji związanych z tymi wspomnieniami. Celem terapii schematów jest pomóc pacjentowi zrozumieć jego podstawowe potrzeby emocjonalne i nauczenie go zdrowych sposobów na ich zaspokojenie.
Podczas terapii schematów pracuje się z terapeutą, aby odkryć i zrozumieć swoje schematy, czyli wzorce, które niektórzy ludzie rozwijają, jeśli ich potrzeby emocjonalne nie zostały zaspokojone w dzieciństwie. Jest to ważne, ponieważ schematy mogą wpływać na całe życie i przyczyniać się do powstawania problematycznych metod radzenia sobie oraz zachowań.
Jakie są podstawowe potrzeby dziecka?
Jednym z największych czynników rozwoju schematów jest brak zaspokojenia podstawowych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie.
Do tych podstawowych potrzeb należą:
- poczucie bezpieczeństwa
- poczucie własnej tożsamości i autonomii
- wolność wyrażania swoich uczuć i proszenia innych o to, czego potrzebujesz
- zdolność do zabawy i spontaniczności
- bezpieczne, odpowiednie do wieku granice i ograniczenia.
Ponadto do rozwoju schematów mogą przyczynić się inne rodzaje negatywnych doświadczeń. Należą do nich m.in.:
- Niespełnione potrzeby. Ma to miejsce w przypadku, gdy nie otrzymano czułości od opiekunów lub inne podstawowe potrzeby emocjonalne nie zostały zaspokojone.
- Traumatyzacja lub wiktymizacja. Sytuacje, w których doświadczono nadużycia, traumy lub podobnego cierpienia.
- Nadmierna pobłażliwość lub brak ograniczeń. W tej sytuacji rodzice mogli być nadopiekuńczy i nie ustalili dziecku właściwych granic.
Jakie występują schematy?
Schematy rozwijają się w dzieciństwie i są zazwyczaj odporne na zmiany. Rozwinięty schemat może automatycznie i w sposób nie jawny wpływać na nasze myśli i działania. Chociaż taka funkcja wydaje się być przydatna, metody radzenia sobie, które towarzyszom schematom, są często niezdrowe lub wręcz szkodliwe. Niektóre przykłady przekonań schematycznych to: „Jestem niekochany”, „Jestem porażką”, „Ludzie nie dbają o mnie”, „Jestem nieważny”, „Coś złego się wydarzy”, „Ludzie mnie opuszczą”, „Nigdy nie zaspokoję swoich potrzeb”, „Nigdy nie będę wystarczająco dobry” itd. Większość ludzi ma tendencję do rozwijania więcej niż jednego schematu.
Jeffrey E. Young, twórca ST, wyróżnił 18 dysfunkcyjnych schematów. (Więcej o rodzajach schematów przeczytaj TUTAJ). Zostały one przypisane do pięciu kategorii niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych, tzw. domen schematów: rozłączenie i odrzucenie, uszkodzenie autonomii i brak dokonań, uszkodzone granice, nakierowanie na innych, nadmierna czujność i zahamowanie. W wyniku niezaspokojenia tych potrzeb, powstają schematy prowadzące do niezdrowych wzorców życiowych.
Jakie są cele terapii schematu?
Podczas terapii schematów pracuje się z terapeutą, aby:
- nauczyć się identyfikować i rozpoznawać swoje schematy
- rozpoznać i zająć się niezdrowymi stylami radzenia sobie, które przeszkadzają w zaspokojeniu potrzeb emocjonalnych
- zmienić wzorce uczuć i zachowań, które wynikają ze schematów
- nauczyć się, jak zaspokajać swoje podstawowe potrzeby emocjonalne w zdrowy sposób
- nauczyć się radzić sobie (w zdrowy sposób) z frustracją i niepokojem, kiedy pewne potrzeby nie mogą zostać zaspokojone
Jakie są ograniczenia terapii schematycznej?
Terapia schematów jest obiecującym sposobem leczenia wielu zaburzeń psychicznych. W trakcie terapii często odnosimy się do dzieciństwa pacjenta. Ponadto w terapii schematów przykłada się dużą wagę do rozumienia relacji terapeutycznej jako tzw. „ograniczonego powtórnego rodzicielstwa”. Oznacza to, że terapeuta, w ramach granic i relacji terapeutycznej, próbuje stworzyć namiastkę więzi rodzic-dziecko. Celem nie jest jednak zastąpienie rodzica, lecz wymodelowanie właściwych zachowań i reakcji rodzicielskich, których pacjent niestety nie miał możliwości otrzymać. Aby było to możliwe, ważne jest by pacjent zbudował z terapeutą ciepłą, bezpieczną, pełną troski relację terapeutyczną.