TERAPIA SCHEMATÓW – opis schematów

Opisana w ostatnim wpisie terapia schematów (KLIKNIJ TUTAJ) jest rodzajem terapii koncentrującym się na przetwarzaniu przykrych wspomnień o doświadczeniach z dzieciństwa, w celu zmiany nieprzyjemnych emocji związanych z tymi wspomnieniami. Podczas terapii schematów pracuje się z terapeutą, aby odkryć i zrozumieć swoje schematy, czyli wzorce, które niektórzy ludzie rozwijają, jeśli ich potrzeby emocjonalne nie zostały zaspokojone w dzieciństwie.

Lista schematów

1. Niestabilność i rozłączenie

Osoba nie może liczyć na to, że jej potrzeby bezpieczeństwa, stabilności, czułości, empatii zostaną zaspokojone w intymnym związku lub rodzinie. Typowe środowisko rodzinne jest odcięte, zimne, odrzucające, rodzina może być rozbita, wybuchowa, nieprzewidywalna lub nadużywająca.

• Deprywacja Emocjonalna: Przekonanie i oczekiwanie, że twoje podstawowe potrzeby nigdy nie zostaną zaspokojone. Poczucie, że nikt nie będzie cię pielęgnował, troszczył się o ciebie, wspierał, chronił czy empatycznie traktował.
• Nieufność/Skrzywdzenie: Przekonanie, że inni są nieżyczliwi, manipulują, są samolubni lub chcą cię skrzywdzić lub wykorzystać i nie należy im ufać.
• Wadliwość/Niedoskonałość: Przekonanie, że jesteś wadliwy, uszkodzony lub niekochany i dlatego zostaniesz odrzucony.
• Izolacja społeczna: Przekonanie, że osoba nie jest pełnowartościowym członkiem grupy lub społeczności, poczucie wyizolowania ze środowiska społecznego.
• Porzucenie/Niestabilność w relacjach: Osoba jest  przekonana, że ważne dla niej osoby nie będą w stanie zapewnić jej emocjonalnego wsparcia, opieki, ponieważ same są emocjonalnie niestabilne, nieprzewidywalne, niewiarygodne, lub obecne tylko chwilowo.

2. Uszkodzenie autonomii i niezależności

Zakładanie, że nie jest się w stanie zachować odrębności, przetrwać samodzielnie, funkcjonować sprawnie i niezależnie. Typowe rodziny pochodzenia są usidlające, podkopują pewność siebie dziecka, podważają lub negują osądy dziecka, są nadopiekuńcze lub nie potrafią zachęcić dziecka do samodzielnego kompetentnego funkcjonowania poza rodziną

• Zależność/niekompetencja: Osoba nie wierzy, że sama da radę stawić czoła wyzwaniom dnia codziennego, jest przekonana, że bez pomocy innych nie jest w stanie zadbać o siebie, podejmować dobrych decyzji, wyznaczać  nowych celów. Zwykle manifestuje bezradność.
• Podatność: Przesadna obawa że nad osobą stale wisi nieuchronna katastrofa – np. finansowa, zdrowotna, że padnie ofiarą przestępstwa, przed którą nie jest w stanie się uchronić
• Porażka: Oczekiwanie, że poniesiesz porażkę lub przekonanie, że nie jesteś w stanie wykonać zadania wystarczająco dobrze.
• Uwikłanie/nierozwinięte własne „ja”: Nadmierne emocjonalne zaangażowanie i bliskość w relacji z jedną lub kilkoma ważnymi osobami (często rodzicami) kosztem własnego rozwoju indywidualnego lub normalnego rozwoju społecznego. Osoba często może się czuć pozbawiona indywidualności, wtopiona w otoczenie, doświadcza poczucia pustki wewnętrznej i braku życiowej orientacji. Przekonanie, że nie jest w stanie przetrwać bez nieustannego wsparcia drugiej osoby.

3. Uszkodzone granice

Deficyt uwewnętrznionych granic, brak odpowiedzialności w stosunku do innych lub bądź wobec siebie w długoterminowym osiąganiu celów, prowadzący do braku respektowania praw innych ludzi, trudności w podejmowaniu współpracy z innymi, podejmowania zobowiązań wobec innych, bądź określania własnych celów i realizowania ich. Typowa rodzina pochodzenia – nadmiernie pobłażliwa, bez żadnych wymagań i dyscypliny, czasem z poczuciem wyższości wobec innych. Niekiedy dziecko może nie być nauczone tolerowania dyskomfortu, ani nie mieć adekwatnego nadzoru, ukierunkowania czy przewodnictwa      

• Niewystarczająca samokontrola/samodyscyplina: Poczucie, że nie możesz osiągnąć swoich celów, zwłaszcza jeśli na twojej drodze pojawią się nudne, powtarzalne lub frustrujące aspekty. Często zdarzają ci się działania pod wpływem impulsów, które prowadzą do szkodliwych rezultatów.
• Roszczenia/wyolbrzymione ja: Poczucie, że jesteś wyjątkowy lub ważniejszy od innych i że nie musisz przestrzegać zasad jak inni ludzie, nawet jeśli może to mieć negatywny wpływ na innych. Może również przejawiać się w przesadnej koncentracji na wyższości w celu uzyskania władzy lub kontroli.

4. Skoncentrowanie na innych/ Ograniczenia w wyrażaniu siebie

Nadmierne skupienie na potrzebach, uczuciach i reakcjach innych kosztem własnych, w celu uzyskania akceptacji lub miłości, podtrzymania uczucia bliskości lub z lęku przed odwetem. Zwykle obejmuje tłumienie i brak świadomości własnego gniewu i naturalnych impulsów. Typowa rodzina pochodzenia uczy warunkowej akceptacji, charakteryzuje się silną kontrolą rodziców i rozwija u dziecka tłumienie naturalnych uczuć w celu zdobycia akceptacji. Zwykle w takich rodzinach potrzeby emocjonalne rodziców lub akceptacja społeczna i status mają większą wartość niż osobiste potrzeby lub uczucia dziecka

• Podporządkowanie: Przekonanie, że musisz poddać się kontroli innych, bo inaczej czeka cię kara lub odrzucenie.
• Samopoświęcenie/nadodpowiedzialność: Przekonanie, że należy dobrowolnie zrezygnować z własnych potrzeb dla dobra innych, motywowane chęcią łagodzenia bolączek innych ludzi, uniknięcia poczucia winy z powodu rzekomej samolubności, uniknięcia lęku przed utratą relacji z kimś potrzebującym
• Poszukiwanie aprobaty/uznania: Poczucie, że aprobata, uwaga i uznanie są znacznie ważniejsze niż autentyczne wyrażanie siebie i bycie wiernym sobie.

5. Nieufność i zahamowanie

Przesadny nacisk na tłumienie spontanicznych uczuć, impulsów i wyborów LUB na przestrzeganie sztywnych, zinternalizowanych zasad i oczekiwań dotyczących osiągnięć i etycznego zachowania, zwykle kosztem poczucia szczęścia, ekspresji, relaksu, bliskich relacji czy zdrowia. Typowe środowisko rodzinne jest srogie, wymagające i niekiedy karzące. Osiągnięcia, obowiązek, perfekcjonizm, przestrzeganie zasad, ukrywanie emocji, unikanie błędów dominują nad przyjemnością, radością i relaksem. Zwykle występuje też martwienie się i pesymizm, że sprawy potoczą się źle, gdy tylko osoba przestaje być czujna i ostrożna

• Negatywizm/Pesymizm: Wszechobecne przekonanie, że negatywne aspekty życia przeważają nad pozytywnymi, wraz z negatywnymi wizjami przyszłości.
• Zahamowanie emocjonalne/tłumienie emocji: Przekonanie, że musisz kontrolować wyrażanie siebie, bo inaczej inni cię odrzucą lub skrytykują.
• Bezwzględne standardy/hiperkrytycyzm: Przekonanie, że musisz być najlepszy, zawsze dążyć do doskonałości lub że musisz unikać błędów. Objawia się w perfekcjonizmie, surowych zasadach i powinnościach, zaabsorbowaniu efektywnością i wydajnością
• Nastawienie na karanie: Przekonanie, że ludzie powinni być surowo karani za swoje błędy lub niedociągnięcia.