Emocje, nastrój i uczucia – bez nich ani kroku w psychoterapii
Emocje, uczucia i nastrój – te słowa towarzyszą nam codziennie, ale są także czymś nieodzownym w psychologii i psychoterapii, może zwłaszcza w nurcie CBT, czyli poznawczo behawioralnym.
Żeby poznać siebie, trzeba poznać własne uczucia. Żeby zaś umieć je rozpoznawać i określać jaki mamy nastrój, warto najpierw zrozumieć czym one są.
Emocje a uczucia – czy są między nimi jakieś różnice?
W mowie potocznej używamy słów uczucia i emocje zamiennie. To całkiem normalne, gdyż oznaczają one zjawiska bardzo do siebie podobne. Czy istnieją między nimi jakieś istotne różnice?
Co to są emocje
Emocje rodzą się w części mózgu zwanej ciałkiem migdałowatym. Są one reakcją człowieka na jakieś wydarzenia i powstają samoczynnie.
Na przykład, ktoś nagle wyskoczy z pokoju obok z głośnym „Bu!”. Przestraszę się. Moje serce zabije mocniej, obleję się potem, może nawet krzyknę i zerwę się do ucieczki, albo walki z „napastnikiem”. Emocje ostrzegły mnie o niebezpieczeństwie, spowodowały konkretne reakcje w ciele i dały siłę do działania.
Taka jest funkcja emocji: dają nam znać „coś się dzieje”, ale też popychają nas do konkretnych działań.
Emocje to coś bardzo pierwotnego dla człowieka. Są one proste, intensywne i zazwyczaj krótkotrwałe.
Czym są uczucia?
Uczucia to bardziej rozbudowana wersja emocji. One także mają swój początek w mózgu człowieka i są reakcja na pewne wydarzenia. Są jednak trwalsze niż emocje i nieco bardziej skomplikowane.
Istotną rolę w ich powstawaniu mają nasze myśli, wartości i przekonania. To zdecydowanie rozbudowuje świat uczuć, tak że mówimy nawet o uczuciach wyższych!
Czy słyszałeś kiedyś o emocji miłości? Albo emocji nienawiści? Nikt tak nie mówi! Powiemy o uczuciu miłości oraz uczuciu nienawiści. Te uczucia rodzą się nie tylko z powodu jakiegoś wydarzenia – miłego spotkania czy kłótni, ale też naszego zaangażowania, podejścia do życia i dojrzałości. Tak jak w przypadku emocji – pojawiają się i znikają, albo przynajmniej gaśnie ich intensywność.
Ich funkcja jest taka sama jak w przypadku emocji: informować i popychać do działania.
Emocje i nastrój – czym się różnią
Emocje i uczucia, choć różnią się od siebie to mają wiele wspólnego. Rodzą się w człowieku i po jakimś czasie znikają, albo zmienia się ich intensywność. Przekazują ważne informacje o tym, co się z nami dzieją i dają energię do działania. Czym jest natomiast nastrój?
Wyobraźmy sobie teatr. Na scenę wychodzą aktorzy, odgrywają swoje sceny i znikają. To właśnie emocje i uczucia – bardzo wyraziste elementy. Natomiast w teatrze ogromną rolę gra scenografia, na której aktorzy przemawiają do nas z wiele większą mocą. Tą scenografią jest nastrój.
Nastrój jest, inaczej niż emocje, cały czas. On nie znika. Zawsze go mamy. Możemy być w smutnym nastroju, poniedziałkowym. Wtedy o wiele łatwiej przyjdzie nam się zdenerwować, czy zasmucić jakimś wydarzeniem. Tzw. emocje negatywne o wiele łatwiej będą na nas oddziaływać.
Możemy być także w pogodnym i dobrym nastroju. Wtedy gniew nie opanuje nas łatwo, a dobry dowcip będzie nas śmieszył bardziej niż zwykle.
Emocje w CBT
Jak patrzy na emocje i rozumie je nurt CBT?
CBT zwykł używać słów emocje i uczucia zamiennie. Nurt poznawczo behawioralny twierdzi, ze emocje to nie reakcja na samo wydarzenia, ale reakcja na… interpretację tego wydarzenia, na to, co myślmy! Przykład:
3 osoby gotowały taki sam obiad, ale się zapomniały i spaliły garnek wraz z zawartością.
Osoba pierwsza pomyślała o sobie, interpretując to, co się stało: „Jestem niezdarna! Nie umiem gotować… Do niczego się nie nadaję…” Opanował ją wielki smutek tak, że resztę dnia spędziła oglądając serial i jedząc lody.
Druga osoba pomyślała: „Kto robi te garnki?! Przecież wszystko robiłem poprawnie!”. Przepełniona gniewem osoba wyrzuca garnek, a w międzyczasie krzyczy na dziecko, które akurat przyszło i zapytało, co tak śmierdzi.
Trzecia osoba zaś, pomyślała: „O nie! Szkoda garnka no i nie będzie obiadu. Ale trudno, każdemu się zdarza”. Spokojnie wyrzuca garnek, zamawia obiad z dowozem i przechodzi nad wszystkim z wielkim spokojem do codziennych zajęć.
To samo wydarzenie, trzy myśli interpretujące je i trzy różne emocje, które wprawiają te osoby w konkretny nastrój i popychają do takich, a nie innych czynności.
Emocje i nastrój w psychoterapii
W nurcie CBT praca nad emocjami, to praca nad myślami! To one są źródłem emocji, które są w nas. To samo wydarzenie, może wywołać całkiem inne myśli, a co za tym idzie – emocje. Odpowiednie przyglądnięcie się myślom może prowadzić do lepszego poznania emocji. I na odwrót – przyglądanie się temu, co czuję pozwala zobaczyć co tak naprawdę myślę – o sobie, o danej sytuacji. I tu zaczyna się pole do pracy!